Co to są meningokoki?

Być może słyszeliśmy o meningokokach, że są niebezpieczne, albo że powinno się przeciwko nim zaszczepić. Ale nie bardzo wiemy, czym właściwie są i w jaki sposób mogą nam zagrażać?

Meningokoki – czyli charakterystyka wroga

Meningokoki to bakterie (z gatunku Neisseria miningitidis) określane jako dwoinki zapalenia opon mózgowo - rdzeniowych. Już sama nazwa tych bakterii uświadamia jak ciężkie powikłania mogą wywołać.

Mówiąc o meningokokach, nie sposób nie wspomnieć o chorobie meningokokowej, która zwykle może przebiegać jako wspomniane już zapalenie opon mózgowo - rdzeniowych lub pod postacią sepsy (posocznicy, zakażenia krwi). Niestety zapalenie opon mózgowo – rdzeniowych i sepsa to nie jedyne możliwe efekty zakażenia meningokokami, bowiem mogą one wywołać także różnorodne zapalenia, między innymi płuc, ucha środkowego, gardła, osierdzia, wsierdzia, czy stawów. Kolejnym istotnym aspektem jest fakt trwałych uszkodzeń, po przebyciu choroby meningokokowej, takich jak niedosłyszenie, uszkodzenia mózgu, ataki drgawek, a nawet utrata kończyn.

Kto jest najbardziej narażony na atak meningokoków?

Generalnie przyjmuje się, że meningokoki stanowią zagrożenie dla osób młodych (dzieci w wieku od dwóch miesięcy do 5 lat, oraz młodzieży w wieku od 11 do 24 lat). Skąd takie rozgraniczenie wiekowe? Wynika ono z faktu, że niemowlęta i dzieci w wieku przedszkolnym nie mają jeszcze prawidłowo rozwiniętego systemu odpornościowego, przez co łatwiej może dochodzić do infekcji. Natomiast młodzież szkolna (a szczególnie w wieku gimnazjalnym, licealnym i na studiach) jest skłonna do zawiązywania bliższych kontaktów, w tym wymieniania się napoczętymi śniadaniami, udostępniania własnych posiłków innym na spróbowanie, czy picia z jednego kieliszka. W ten właśnie sposób rozprzestrzenianie się zakażeń bakteryjnych jest ułatwione.

Zatem w jaki sposób można się zarazić?

Wspomniano już o kontakcie pośrednim, rozumianym jako (przykładowo) używanie tych samych naczyń. Kolejną drogą rozprzestrzeniania się meningokoków jest kontakt bezpośredni, do którego zaliczają się na przykład pocałunki. Inną możliwością ekspansji infekcji bakteryjnej jest tak zwana droga kropelkowa, a więc kichania, czy kasłanie bez zasłaniania ust. Wynika to z faktu, że meningokoki za swoje miejsce bytowania w organizmie osoby zainfekowanej (chorej lub będącej nosicielem) wybrały wydzieliny jamy nosowo – gardłowej.

Kiedy i gdzie najczęściej dochodzi do zachorowanie na chorobę meningokokową?

Zacznijmy od tego, w których miesiącach narażenie na infekcję meningokokami jest najwyższe. Określono, że najczęściej zakażenia dwoinką zapalenia opon mózgowo – rdzeniowych dochodzi w okresie od jesieni do wiosny. Jak można się łatwo domyślić, jest to czas, w którym praktycznie każdy „przechodzi” jakieś infekcje, czy to bakteryjne, czy wirusowe.

Gdzie możemy się zarazić? Można powiedzieć, że wszędzie, ale taka informacja nie wiele wnosi. Skoro ludzie wzajemnie się zarażają, to oznacza to, że najwięcej bakterii znajduje się w dużych zbiorowiskach ludzi. Problem w tym, że duże zbiorowiska ludzi to miejsca, w które musimy się codziennie udawać (czyli przedszkola, szkoły, studia, albo praca), ale także miejsca naszego wypoczynku (zatłoczone galerie handlowe, kina, dyskoteki).

Jakie są objawy infekcji meningokokami?

Infekcja meningokokami skutkuje pojawieniem się w bardzo szybkim czasie pierwszych objawów, jak i gwałtownym przebiegiem choroby, wymagającym natychmiastowego leczenia. Objawy infekcji są bardzo podobne do objawów zwykłego przeziębienia, czyli występuje gorączka, bóle mięśni i ból gardła, co w konsekwencji w istotny sposób utrudnia właściwe rozpoznanie. Następnie obserwuje się występowanie bólu głowy, nudności lub wymiotów oraz biegunki. Często (ale pamiętajmy, że nie zawsze) na skórze chorego pojawiają się zmiany w postaci wybroczyn i wykwitów krwotocznych (przypominające wysypkę skórną). Charakterystyczną cechą tych zmian, jest fakt, że pod wpływem ucisku zaczerwienione miejsca nie bledną. W krótkim czasie objawy nasilają się i chora osoba ma trudności ze swobodnym poruszaniem głową (sztywność karku), jest wyczerpana fizycznie, oszołomiona, a nawet traci przytomność. W przypadku dzieci charakterystyczny jest intensywny płacz (krzyk), brak apetytu, nerwowość, drażliwość, niechęć do przytulania i branie na ręce (jest to reakcja na odczuwanie bólu związanego z dotknięciem zmienionej chorobowo skóry).

Czy istnieją jakieś formy profilaktyki przeciwko zarażeniu meningokokami?

Wiemy już jak wygląda przebieg infekcji, gdzie i kiedy jesteśmy na nią najbardziej narażeni, więc pora dowiedzieć się, w jaki sposób zapobiegać przedostawaniu się bakterii do naszego organizmu.

Bardzo ważne jest odpowiednie zachowanie osób zainfekowanych, mające na celu ograniczenie rozprzestrzeniania się bakterii, a mianowicie zasłanianie ust kichając, czy kaszląc, a także ograniczanie dostępu do picia, czy jedzenia napoczętego przez chorego innym – w tym w szczególności zdrowym osobom.

W celu uchronienia się przed powikłaniami wynikającymi z zakażenia meningokokami powinno się poddać szczepieniom ochronnym (należą one do szczepień zalecanych w Programie Szczepień Ochronnych, już od 2003 roku). Szczepienie nie jest finansowane przez służbę zdrowia, ale czasami spotykane są akcje promujące szczepienia wśród określonych grup pacjentów i wówczas nie są one odpłatne.

Kto powinien się zaszczepić?

Zaszczepić powinny się przede wszystkim osoby z grup ryzyka zakażenia meningokokami, a więc: dzieci (od 3 miesiąca do lat 5) oraz młodzież (11-24 lat). Ale nie tylko oni, bowiem osoby na stałe przebywające w towarzystwie osób zakażonych oraz osoby z obniżoną odpornością także powinny się zaszczepić.

Szczepionka chroni przed meningokokami z grupy C (podczas, gdy istnieje jeszcze jeden rodzaj szczepów bakteryjnych atakujących ludzi – bakterie z grupy B). Działanie ochronne polega na pobudzeniu długotrwałej pamięci immunologicznej (odpornościowej). Szczepienie można wykonać w dowolnym wieku, ale zaleca się szczepienie zwłaszcza w wieku dziecięcym.

Jak poważnym problemem (zagrożeniem) w skali światowej są infekcje meningokokami?

Najwięcej zachorowań na chorobę meningokokową odnotowano w Stanach Zjednoczonych. W obrębie Europy inwazja meningokoków dotyczyła przede wszystkim Anglii, Walii, Szkocji, Irlandii, Islandii, Szwajcarii, Hiszpanii, Czech, Słowacji i Niemiec. Polska nie jest pozbawiona zagrożenia, bowiem co roku odnotowuje się zakażenia meningokokami, uznając je za najczęstszą przyczynę zapalenia opon mózgowo – rdzeniowych.

Nie bagatelizujmy objawów sygnalizujących o infekcji meningokokami. W leczeniu choroby meningokokowej liczy się czas. Im szybsza reakcja i wdrożenie prawidłowego leczenia (antybiotykoterapii) tym większe szanse na uchronienie się przed poważnymi powikłaniami chorobowymi.

Uodpornienie organizmu poprzez szczepienia ochronne daje nam dużo większe szanse na wygraną w kontakcie z bakteriami, więc nie marnujmy tej możliwości.