Endometrioza - objawy i leczenie

Zdjęcie: T.Kiya

Jest jedną z głównych przyczyn niepłodności u kobiet. Ta przewlekła choroba daje niespecyficzne objawy w postaci bólu okolic miednicy, bólu podczas miesiączki lub po stosunku. Ma groźne powikłania. O czym mowa?

Endometrioza to przewlekła choroba, często rozwijająca się przez lata w ukryciu. Szacuje się, że dotyka 5-10% kobiet w wieku rozrodczym. Jako że często choroba nie jest właściwie diagnozowana, to prawdopodobnie częstość jej występowania jest o wiele większa. Endometriozę rozpoznaje się obecnie o wiele częściej niż jeszcze kilkanaście lat temu. Wzrasta świadomość dotycząca przyczyn, objawów i skutków tej choroby.

Jakie są przyczyny endometriozy?

Endometrioza pojawia się najczęściej między 15. a 45. rokiem życia, ale znane są też przypadki jej występowania przed pierwszą miesiączką lub nawet po okresie menopauzy. Jest spowodowana pojawianiem się ognisk („wysepek”) komórek śluzówki macicy (zwanej również „endometrium”) poza jamą macicy, co wywołuje liczne dolegliwości, głównie bólowe. Skupiska komórek endometrium mogą pojawić się np. w jajowodach, jajnikach, ujściu macicy, w pochwie, pęcherzu moczowym, jelitach lub jamie otrzewnej. Rzadko wysepki wędrują aż do płuc czy kończyn, ale zdarzają się i takie przypadki.

Komórki endometrium, także te poza jamą macicy, reagują na zmiany hormonalne w organizmie i podlegają cyklicznym przemianom. Obecność ognisk endometrium poza macicą przyczynia się do powstawania cyst i torbieli w tkankach, często wypełnionych śluzem. Rosną, wydzielają różne substancje i złuszczają się, co u kobiet cierpiących na endometriozę wywołuje lokalne stany zapalne, skutkujące pojawieniem się dokuczliwych objawów. Nawracające stany zapalne są przyczyną powstawania zrostów. Tworzą się połączenia między narządami jamy brzusznej i miednicy, co ogranicza ich ruchomość i normalne funkcjonowanie. Skutkuje to m.in. niedrożnością jajowodów, co doprowadza do niepłodności.

Objawy endometriozy

Często objawy choroby mylone są z normalnymi zmianami, jakie regularnie zachodzą w organizmie kobiety w czasie każdego cyklu miesięcznego. Często stan powszechnie nazywany „bolesnym miesiączkowaniem” ma takie same symptomy jak endometrioza. Jednak dolegliwości z miesiąca na miesiąc zaczynają stopniowo narastać. Dlatego warto obserwować swoje ciało. Kobiety cierpiące na endometriozę często same zauważają, że coś niedobrego dzieje się w ich organizmie. Z takimi spostrzeżeniami warto zwrócić się do ginekologa, bo postępy choroby prowadzą do powstania nieodwracalnych zmian w układzie rozrodczym. Z drugiej strony – znane są przypadki, kiedy kobiety nie mają żadnych objawów świadczących o obecności choroby.

Do głównych objawów endometriozy zalicza się:

• chroniczne bóle okolic miednicy, trudne do umiejscowienia, tzw. „rozlane”, intensywne lub łagodne, czasami promieniujące do okolicy krzyżowej, jamy brzusznej lub kończyn dolnych, często pojawiają się między miesiączkami,

• ból przed lub podczas miesiączki - czasami bardzo mocny, często stopniowo narastający w kolejnych cyklach,

• obfite i nieregularne miesiączkowanie, a także plamienia między miesiączkami,

• ból podczas lub po stosunku seksualnym,

• ból w czasie wypróżniania się i oddawania moczu,

• biegunki lub zaparcia.

Pojawiają się także niespecyficzne objawy, czyli ogólne zmęczenie, bóle głowy, stany podgorączkowe, depresja, drażliwość, nerwowość, niepokój, zmniejszona odporność, większa skłonność do infekcji i alergii, hipoglikemia.

Objawem, który jako pierwszy składnia do wizyty u lekarza, jest niepłodność, czyli niemożność zajścia w ciążę mimo regularnego współżycia. Najnowsze badania pokazują, że endometrioza dotyka aż od 30 do 50% kobiet, które mają problemy z płodnością.

Co sprzyja powstawaniu ognisk choroby?

Endometrioza jest tajemniczą chorobą. Wciąż nie znane są jednoznaczne przyczyny, dlaczego skupiska komórek endometrium pojawiają się w innych narządach. Lekarze wymieniają kilka czynników, które mogą mieć na to wpływ. Endometrioza występuje częściej u kobiet, które mają krótkie cykle i długie miesiączki. Mogą jej również sprzyjać niektóre wady anatomiczne narządów płciowych, głównie macicy i pochwy. Wszelkie zabiegi chirurgiczne w obrębie narządów rodnych, łyżeczkowanie, a nawet cesarskie cięcie to sytuacje, kiedy komórki endometrium mogły zostać mechanicznie przemieszczone i zagnieździć się w innych narządach.

Czy da się wyleczyć endometriozę?

Odpowiedź na to pytanie zależy przede wszystkim od stopnia zaawansowania choroby, wieku kobiety, umiejscowienia zmian, reakcji na stosowane leczenie i chorób towarzyszących. Istnieją dwie główne metody leczenia – chirurgiczne i farmakologiczne. Ich celem jest przede wszystkim przywrócenie płodności, likwidacja lub ograniczenie dokuczliwych objawów bólowych, ale też usunięcie patologicznych zmian (cyst, torbieli, zrostów) powodujących dodatkowe dolegliwości.

Endometrioza jest diagnozowana zwykle w dość zaawansowanym stadium, dlatego najczęstszą metodą jej leczenia jest chirurgiczne usunięcie ognisk endometrium w innych narządach. Obecnie zabieg ten wykonuje się najczęściej metodą laparoskopową - mało inwazyjną techniką operacyjną, która polega na wprowadzeniu przez 3 niewielkie otwory do jamy brzusznej laparoskopu – narzędzia, dzięki któremu możliwe jest usunięcie skupiska endometrium, wszelkich zmian i zrostów, bez otwierania powłok brzusznych.

Z kolei leczenie farmakologiczne polega stosowaniu terapii hormonalnej, a z drugiej strony – na niwelowaniu dokuczliwego bólu. Preparaty hormonalne przyjmowane są w postaci doustnych leków, środków antykoncepcyjnych (to głównie preparaty estrogenowo – progestagenowe), wkładek domacicznych uwalniających hormony, a także najnowszej generacji leków wykorzystywanych w terapii endometriozy – inhibitorów aromatazy. Wszystkie te środki hormonalne mają na celu takie „przeprogramowanie” ognisk endometrium, aby stały się nieaktywne. Powoduje to jednocześnie zmiany w funkcjonowaniu właściwych komórek błony śluzowej macicy. Kobieta poddana leczeniu ma profil hormonalny zbliżony do tego, jakim charakteryzują się panie w okresie po menopauzie. Powoduje to jednocześnie pojawieniem się wielu skutków ubocznych stosowanej terapii.