Glukozamina – właściwości
Glukozamina (2-amino-2-deoksy-D-glukoza) jest organicznym związkiem chemicznym należącym do grupy aminocukrów. Jest również znana pod nazwą chitozaminy lub D-glukozaminy. Jest pochodną glukozy, w której grupa hydroksylowa przy atomie węgla C2 została zastąpiona przez grupę aminową.Rysunek 1. Wzór chemiczny glukozaminy
Źródło: wikipedia.pl
Glukozamina jest wytwarzana naturalnie w organizmie z glukozy i glutaminy przy udziale enzymu syntetazy glukozaminy. Wraz z wiekiem jej synteza maleje. Jest ważnym składnikiem węglowodanowym glikoprotein komórkowych, glikolipidów i glikozaminoglikanów, które są ważnymi składnikami tkanki chrzęstnej. Wewnątrz organizmu człowieka glukozamina transportowana jest przez przenośniki glukozy GLUT (GLUT1, GLUT2, GLUT4). Wykazuje większe powinowactwo do białka transportującego GLUT 2 niż glukoza, uszkadzając jej metabolizm. Glukozamina jest wykorzystywana przez komórki tkanki chrzęstnej – chondrocyty. Zmniejsza aktywność enzymów biorących udział w degradacji chrząstki stawowej oraz uczestniczy w transporcie siarki do tkanki chrzęstnej.
Glukozamina ma działanie przeciwzapalne. Ponadto wykazuje działanie przeciwutleniające, przeciwfibrotyczne (zabezpiecza przed włóknieniem tkanek), kardio- i neuroprotekcyjne. Spowalnia procesy starzenia się organizmu. Działa również przeciwnowotworowo, wpływając na szlaki metaboliczne zaangażowane w proces apoptozy (śmierć komórki), proliferacji komórek oraz angiogenezę.
Glukozamina w połączeniu z nanocząsteczkami fulerenami może przyczynić się do zmniejszenia uszkodzeń i stanów zapalnych komórek po udarze mózgu. Podczas udaru następuje niedokrwienie mózgu na skutek zablokowania naczyń krwionośnych przez różnego rodzaju skrzepy lub osady tłuszczowe, co przyczynia się do uszkodzenia komórek nerwowych. Udar mózgu może prowadzić do śmierci. Wciąż nie ma wystarczającej ilości leków, które byłyby skuteczne w leczeniu osób po udarze mózgu. Zespół z instytutu Maxa Planca w Niemczech przeprowadził badania na myszach, które potwierdziły, że połączenie glukozaminy z fulerenami pomaga w zmniejszeniu stanu zapalnego mózgu i jego objętości po udarze.
Glukozamina wydłuża życie. Ristow M. i współpracownicy porównywali długość życia robaków okrężnicy przyjmujących glukozaminę z osobnikami, które jej nie spożywały. Zaobserwowano, że robaki przyjmujące glukozaminę żyły dłużej o 5% w porównaniu z grupą placebo. Dalsze badania przeprowadzono na myszach. Gryzonie, które dostawały glukozaminę, żyły o 10% dłużej niż myszy, którym jej nie podawano.
Wykazano również, że glukozamina sprzyja poprawieniu metabolizmu glukozy u starszych osobników myszy. Tym samym przeciwdziała rozwojowi cukrzycy. Dotąd nie wiadomo, czy glukozamina będzie działać tak samo na organizm ludzki.
Kolejne badania na myszach przeprowadzone przez Uniwersytet Kalifornijski dowiodły, że N-acetyloglukozamina przeciwdziała rozwojowi cukrzycy typu 1. oraz stwardnienia rozsianego. Wpływa bowiem na wzrost i aktywność autoimmunologiczną limfocytów T. Ponadto suplementacja N-acetyloglukozaminą wpłynęła pozytywnie podczas leczenia dzieci z autoimmunologiczną chorobą zapalną jelit.
Glukozamina w pożywieniu
Glukozamina nie występuje w żywności. Można ją jedynie suplementować. Na rynku występuje coraz większa ilość preparatów zawierających glukozaminę. Suplementy glukozaminy produkowane są z chityny, będącej podstawowym składnikiem szkieletu zwierząt morskich i ścian komórkowych grzybów. Jako suplement wykazuje pozytywne właściwości biologiczne i farmakologiczne.Glukozamina – zastosowanie
Glukozamina już od dawna jest znana i wykorzystywana do celów leczniczych. W medycynie jest wykorzystywana jako skuteczny środek przeciwzapalny. Zalecana jest szczególnie osobom cierpiącym na zapalenie stawów. Często używana jest w leczeniu osteoartrozy, czyli choroby zwyrodnieniowej stawów. Osteoartoza polega na stopniowej degeneracji chrząstki, która chroni końcowe odcinki kości. Przyczyn tej choroby jest wiele, m.in. czynniki genetyczne, fizyczne, otyłość, wiek, płeć, zaburzenia hormonalne, sporty wyczynowe i regeneracyjne. Może dotyczyć bioder, rąk, ramion i kolan. Skuteczne leczenie choroby ma prowadzić do zmniejszenia bólu stawów oraz spowolnienia choroby lub odwrócenia jej postępowania. Zalecana suplementacja preparatami z glukozaminą ma na celu spowolnienie postępowania procesów zapalnych stawów, zwiększenie możliwości ruchowych przy braku odczuwalnych skutków ubocznych.Skuteczność glukozaminy w leczeniu zapalenia stawów wciąż nie została potwierdzona. Istnieje wiele badań, których wyniki są sprzeczne. Wandel S. i współpracownicy udowodnili, że stosowanie glukozaminy nie wykazuje zmniejszenia bólu stawów. W tym celu przeprowadzili 10 prób badań z udziałem 3803 pacjentów. Porównywali w nich wpływ związków, tj. glukozaminy, chondroityny, z placebo. Niektórzy pacjenci odczuwali pozytywne oddziaływanie glukozaminy. Jednak mogło być to spowodowane naturalnym przebiegiem choroby. Kolejne badania opisane w pracy Fransena M. i współpracowników pokazały podobne wyniki. Przeprowadzono je na 605 pacjentach w wieku 45–75 lat skarżących się na przewlekły ból kolana oraz wykazujących zwężenie przedziału kości udowej.
Analizę wykonywano z podwójną ślepą próbą kontrolną przez 2 lata. Pacjentów podzielono na 4 grupy. Przyjmowali raz dziennie siarczan glukozaminy 1500 mg, siarczan chondroityny 800 mg, suplement diety zawierający siarczan glukozaminy i chondroityny oraz kapsułki placebo. Uczestnicy badania skarżyli się na największy ból w kolanie, używając skali od 1 do 10 przez 7 dni co 2 miesiące powyżej 1 roku. Grupa otrzymująca suplement z kombinacją związków glukozaminy i chondrityny wykazała statystycznie istotne zmniejszenie dolegliwości w porównaniu z grupą placebo. Nie stwierdzono jednak żadnej zmiany w strukturze kości udowej. Wszystkie 4 grupy zgłosiły zmniejszenie odczucia bólu w kolanie w ciągu 1. roku, ale nie były to różnice istotne statystycznie. Dopiero po dostosowaniu suplementów odpowiednio do płci, wskaźnika masy ciała BMI i stadium choroby oraz zastosowaniu kombinacji suplementów glukozaminy i chondroityny zaobserwowano spadek intensywności dolegliwości w porównaniu z placebo.
W innych badaniach analizowano wpływ N-acetyloglukozaminy i proteoglikanów na ból w stawie kolanowym. Brały w nim udział osoby o średniej wieku 55,6 ± 6,9 lat skarżące się na ból w kolanie. Osobom tym podawano 526,5 mg N-acetyloglukozaminy oraz 33,6 mg proteoglikanów 3 razy dziennie przez 12 miesięcy. Po tym okresie wykazano znaczny spadek odczuwanego bólu oraz dużą poprawę funkcjonowania stawu kolanowego podczas chodzenia, wspinania się, zginania czy rozciągania.
Rozporządzenie Komisji (UE) nr 1066/2013 z dnia 30 października 2013 roku odrzuciło glukozaminę jako skuteczny środek ochraniający chrząstki stawowe narażone na przesadny ruch lub nadmierne obciążenie stawów oraz utrzymujący prawidłowy stan chrząstek stawowych. Decyzję tę podjęto na podstawie danych naukowych, które nie wykazały związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy stosowaniem glukozaminy a deklarowanym efektem.
Glukozamina – jaka najlepsza
Glukozamina wchodząca w skład suplementów może mieć różne formy, tj. siarczanu glukozaminy, N-acetyloglukozaminy, chlorowodorku glukozaminy lub syntetycznej glukozaminy. Efekty działania poszczególnych z nich są różne. Większość badań nad glukozaminą przeprowadzono, wykorzystując do tego celu siarczan glukozaminy.Suplementy z glukozaminą bardzo często zawierają również inne substancje. Dlatego brak jest naukowych dowodów potwierdzających jej skuteczność. Trudno również określić, która forma glukozaminy jest najlepsza. Glukozamina najczęściej łączona jest z chondroityną, siarką, manganem, witaminą C i E. Związki te wspomagają działanie glukozaminy i wpływają na prawidłowy stan kości.
Glukozamina – dawkowanie
Najczęściej zalecana dzienna dawka glukozaminy wynosi jednorazowo 1500 mg lub 500 mg i powinna być przyjmowana 3 razy dziennie. Udowodniono, że glukozamina jest bezpieczna dla organizmu. Jednak trzeba mieć na uwadze, iż bezpieczeństwo i skuteczność wszystkich suplementów diety leży wyłącznie po stronie producenta. Nie zawsze są poddane ścisłej kontroli, dlatego mogą nie zawierać deklarowanej na opakowaniu ilości związku.Glukozamina – skutki uboczne
Do tej pory nie wykazano znaczących skutków ubocznych spowodowanych suplementacją glukozaminą. Skutki uboczne stosowania glukozaminy są łagodne i występują bardzo rzadko. Mogą objawiać się w postaci zaparć, biegunki, bólu głowy, reakcji skórnych czy senności. Suplementy glukozaminy są wytwarzane ze skorupiaków. W związku z tym osoby mające alergię na owoce morza nie mogą ich stosować. Do tej pory nie zbadano wpływu przyjmowania glukozaminy przez kobiety w ciąży i karmiące piersią, dlatego dla bezpieczeństwa nie powinny jej przyjmować.Glukozamina – opinie
W Internecie znaleźć można wiele dyskusji na temat skuteczności preparatów z glukozaminą. Mimo coraz większej ilości badań bagatelizujących korzystny wpływ glukozaminy na stawy wiele osób potwierdza jej skuteczność. Efekty suplementacji zależą od stosowanego preparatu, a w szczególności od obecności w nim innych związków czynnych. Ponadto bardzo często podczas stosowania danego preparatu w większym stopniu działa psychika niż sam suplement.Podsumowanie
Suplementy z glukozaminą są szczególnie zalecane osobom cierpiącym z powodu zapalenia stawów. Skuteczność tych preparatów jest wciąż wątpliwa, gdyż istnieje wiele sprzecznych badań naukowych. Ponadto duża ilość eksperymentów została wykonana na myszach, a nie na ludziach. Większość osób spożywających glukozaminę potwierdza jej pozytywne działanie na stawy. Może być to jednak spowodowane obecnością w preparatach również innych substancji. Przy problemach ze stawami warto wypróbować suplementy zawierające glukozaminę, ponieważ mogą pomóc, w każdym razie na pewno nie zaszkodzą.Angelika Skowron
Dietetyk
Bibliografia
Fransen M. et al., Glucosamine and chondroitin for knee osteoarthritis: a double-blind randomised placebo-controlled clinical trial evaluating single and combination regimens, Clinical and epidemiological research, http://ard.bmj.com/content/74/5/851.info (13.11.2017).
Kelly G.S., The role of glucosamine sulfate and chondroitin sulfates in the treatment of degenerative joint disease, „Alternative Medicine Review” 1998, 3(1), 27–39.
Naraoka Y. et al., N-acetyl glucosamine and proteoglycan containing supplement improves the locomotor functions of subjects with knee pain, „Drug Discoveries & Therapeutics” 2017, 11(3), 140–145.
Studzińska-Sroka W., Bylka W., Glukozamina – pomoc w leczeniu osteoartrozy, „Postępy Fitoterapii” 2011, 4, 248–253.
Towheed T. et al., Glucosamine therapy for treating osteoarthritis, http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/14651858.CD002946.pub2/full (13.11.2017).
Uldry M. et al., GLUT2 is a high affinity glucosamine transporter, „FEBS Letters” 2002, 524(1–3), 199–203.
Wandel S. et al., Effects of glucosamine, chondroitin, or placebo in patients with osteoarthritis of hip or knee: network meta-analysis, „British Medical Journal” 2010.
Zahedipour F. et al., Molecular mechanisms of anticancer effects of Glucosamine, „Biomedicine & Pharmacotherapy” 2017, 95, 1051–1058.
Rozporządzenie Komisji (UE) Nr 1066/2013 z dnia 30 października 2013 r. w sprawie odmowy udzielenia zezwolenia na niektóre oświadczenia zdrowotne dotyczące żywności, inne niż odnoszące się do zmniejszenia ryzyka choroby oraz rozwoju i zdrowia dzieci, https://gis.gov.pl/images/bz/prawo/2013-1066_pl_o%C5%9Bwiadcz.pdf (13.11.2017).
Sweet nanoparticles target stroke, https://www.medicalnewstoday.com/releases/290864.php (13.11.2017).
By mimicking a low-carb diet, glucosamine promotes longevity, https://www.medicalnewstoday.com/releases/275263.php (13.11.2017).
Glucosamine-Like Supplement Inhibits Multiple Sclerosis, Type 1 Diabetes, https://www.medicalnewstoday.com/releases/70952.php (13.11.2017).
Nordqvist Ch., Glucosamine: Should I try it?, https://www.medicalnewstoday.com/articles/265748.php (13.11.2017).
Glucosamine, https://www.drugbank.ca/drugs/DB01296 (13.11.2017).