Koenzym Q10 – czym jest?
Koenzym Q10 jest związkiem organicznym naturalnie występującym w organizmie zwierząt i ludzi. Powszechna obecność w wielu narządach wewnętrznych przyczyniła się do tego, że nazywa się go także ubichinonem od słowa ubitarius – wszechobecny. Odpowiednikiem koenzymu Q10 u rośliny jest plastochinon. W warunkach równowagi organizmu koenzym Q10 syntetyzowany jest w tkankach i komórkach z tyrozyny i kwasów tłuszczowych w wystarczającej ilości. Dodatkowo biosyntezę koenzymu Q10 nasila obecność witamin B2, B6 i B12 oraz kwasu foliowego i pantotenowego. Natomiast jego produkcja jest hamowana przez związki sulfhydrylowe, leki przeciwnowotworowe i leki obniżające poziom cholesterolu.Koenzym Q10 – działanie i zastosowanie
Koenzym Q10 jest odpowiedzialny za transport elektronów w mitochondrialnym łańcuchu oddechowym – procesie służącym do pozyskiwania energii dla prawidłowego metabolizmu komórkowego.Koenzym Q10 wykorzystywany jest jako leczenie uzupełniające w przebiegu chorób układu krążenia: niewydolności krążenia, choroby niedokrwiennej, nadciśnienia tętniczego i zaburzenia rytmu serca. Ponadto istotnym wskazaniem do suplementacji koenzymu Q10 są choroby przyzębia, cukrzyca, otyłość, nowotwory, choroby zakaźne, choroby neurodegeneracyjne i niektóre zatrucia. Ubichinon przeciwdziała niepożądanym skutkom przyjmowania leków przeciwnowotworowych, wpływa na zwiększenie wydolności organizmu osób z chorobami układu krążenia, a także chroni keratynocyty (żywe komórki naskórka) przed niekorzystnym działaniem promieniowania UVA.
Koenzym Q10 bierze udział w procesach odpornościowych organizmu, przeciwdziała zakażeniom bakteryjnym, wirusowym i pasożytniczym. Ubichinon wpływa na stabilizację błon komórkowych, co zapobiega utracie składników odżywczych. Jako antyoksydant wykazuje działanie przeciwutleniające, zwalczające wolne rodniki i zapobiegające procesom starzenia się komórek organizmu.
Koenzym Q10 – niedobór i jego skutki
Niedobór koenzymu Q10 może powodować nieprawidłowe działanie mitochondriów i łańcucha oddechowego poprzez niedostateczną produkcję energii i obniżenie sprawności komórek. Zmniejszone stężenie ubichinonu we krwi i tkankach zauważono u osób z chorobami układu krążenia, chorobami nowotworowymi, u sportowców, a także u osób niedożywionych.Przyczyną wystąpienia niedoboru tego związku może być upośledzenie metabolizmu wskutek niedostarczania odpowiedniej ilości substratów do jego produkcji, upośledzenie syntezy poprzez genetyczne lub chorobotwórcze uszkodzenia komórek oraz zwiększone zapotrzebowanie organizmu na ten związek. Skutkiem niedoboru ubichinonu są zaburzenia prawidłowego funkcjonowania narządów i układów. W początkowym okresie pojawia się zespół przewlekłego zmęczenia, z czasem nieprawidłowo zaczynają działać układ krążenia, układ immunologiczny, przemiana materii i procesy regeneracji, co w konsekwencji zmniejsza sprawność całego organizmu.
Koenzym Q10 – źródła
Objawy towarzyszące niedoborowi koenzymu Q10 mogą zostać wyeliminowane poprzez spożywanie produktów będących jego naturalnym źródłem – olej rzepakowy, wołowina, wątróbka, szynka wieprzowa, tuńczyk, śledź, kurczak, pstrąg, czarna porzeczka, kalafior, groch i jogurt. Około 50% ubichinonu dostarczane jest do organizmu wraz z pokarmem. Można zastosować także suplementację koenzymem Q10 lub związkami sprzyjającymi jego syntezie – kwas foliowy, witaminy z grupy B – w postaci preparatów farmaceutycznych. Ubichinon nie rozpuszcza się w wodzie, lecz w tłuszczach roślinnych i alkoholu. Powoli wchłania się w przewodzie pokarmowym. Aby polepszyć jego wchłanianie, warto przyjąć go po posiłku. Maksymalne stężenie osiąga po 6–23 godzinach od podania. Miejscem jego gromadzenia się jest głównie wątroba, ale występuje także w nadnerczach, śledzionie, sercu, płucach i nerkach. Koenzym Q10 nie gromadzi się nadmiernie w organizmie, gdyż wydalany jest z kałem i w niedużym stopniu z moczem.Ubichinon jako preparat farmaceutyczny lub suplement występuje najczęściej w postaci kapsułek lub pastylek do ssania. Bardzo często dodawany jest także do kosmetyków – kremów do twarzy, żeli, balsamów – jest to zasadne, gdyż związek wchłania się także przez skórę i błony śluzowe.
Koenzym Q10 jest bardzo ważnym związkiem zapewniającym prawidłowe funkcjonowanie organizmu. Cały czas prowadzone są badania mające na celu dokładne poznanie mechanizmu jego działania w przypadku chorób cywilizacyjnych – nowotworów, chorób neurodegeneracyjnych oraz AIDS.
mgr Aleksandra Pasich
Dietetyk kliniczny
Bibliografia
Broniarek I., Jarmuszkiewicz W., Statyny a mitochondria, „Postępy Biochemii” 2016, 62 (2), 79–80.
Furmanek-Kostulska A., Kurnatowska A.J., Działanie i zastosowanie koenzymu Q10, hedat.pl/wp-content/uploads/2014/11/Dzialanie_zastosowanie_koenzymu_Q10_w_periodontologii-Furmanek-Kostulska_Kurnatowska.pdf (27.04.2018).
Ratajczak A. et al., Suplementy diety w leczeniu cukrzycy typu 2 – fakty i kontrowersje, „Farmacja Współczesna” 2015, 8, 36–43.
Siemieniuk E., Skrzydlewska E., Koenzym Q10 – biosynteza i znaczenie biologiczne w organizmach zwierząt i człowieka, „Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej” 2005, 59, 150–159.