Zdjęcie: Will Keightley
Ludzie od stuleci delektują się aromatem i smakiem kawy, czyniąc z jej picia codzienny rytuał. Dzisiaj, oprócz klasycznej małej czarnej, kawosze smakują kawę wzbogaconą o cukier, mleko czy śmietankę. Jaki wpływ na właściwości kawy mają te dodatki? Czy czynią ją zdrowszą czy wręcz przeciwnie?Pomiędzy smakoszami klasycznej małej czarnej i zwolennikami kawy z mlekiem trwa odwieczny spór o wyższość jednej nad drugą. Rozpatrywane są zarówno walory smakowe jak i działanie na organizm człowieka O ile w tym pierwszym przypadku wybór wariantu kawy jest sprawą indywidualną, o tyle w kwestii oddziaływania na organizm człowieka warto kierować się zaleceniami lekarzy i dietetyków.
Zbawienny napój czy… szkodliwa używka?
Dobroczynne działanie małej czarnej na organizm człowieka znane jest od dawna. Ceniona jest przede wszystkim ze względu na pobudzenie organizmu, poprawę koncentracji, usprawnienie myślenia i zniesienie zmęczenia. Kofeina poprzez przyśpieszenie pracy serca oraz rozszerzenie naczyń krwionośnych, zwiększa przepływ krwi, a tym samym ukrwienie i dotlenienie całego organizmu. Co ciekawe, w stosunku do naczyń krwionośnych głowy wykazuje odwrotne działanie, wykorzystywane w leczeniu migrenowych bólów głowy. Dowiedziono, że kofeina ułatwia oddychanie przez rozszerzenie oskrzeli i usprawnienie pracy mięśni oddechowych. Obniża także poziom histaminy, co może mieć znaczenie w zwalczaniu chorób na tle alergicznym. Z powodzeniem stosowana jest też w dietach jako czynnik przyśpieszający metabolizm, stymulujący spalanie tkanki tłuszczowej i zapobiegający cellulitowi. Moczopędne działanie kawy sprzyja z kolei wypłukiwaniu toksyn z organizmu. Dzięki wysokiej zawartości antyoksydantów, regularne picie kawy zapobiega takim chorobom jak cukrzyca typu 2, marskość wątroby, choroba Parkinsona, nowotwory jelita grubego, wątroby, pęcherza.Jest i druga strona medalu. Nadużywanie kawy prowadzi do „zdenerwowania kofeinowego”, objawiającego się kołataniem serca, nerwowością, uczuciem niepokoju i rozdrażnieniem, co prowadzi często do kłopotów ze snem. Kofeina chwilowo podnosi ciśnienie krwi i tętno oraz podwyższa poziom cholesterolu. Istnieją przesłanki, ze spożycie dużej ilości kawy może grozić zawałem serca u osób o wolniejszym metabolizmie kofeiny. Picie kawy sprzyja wypłukiwaniu z organizmu minerałów, szczególnie wapnia, magnezu, potasu i żelaza. Zaleca się ograniczenie ilości lub zrezygnowanie z czarnego napoju w ciąży oraz w okresie kamienia piersią. Kofeina przechodzi przez łożysko oraz do mleka matki i może szkodzić zdrowiu młodego organizmu. Kawę „podejrzewa się” również o osłabienie płodności zarówno u kobiet jak i u mężczyzn. Rozwiązaniem problemu wykorzystania dobroczynnych właściwości małej czarnej i uniknięcia szkodliwych efektów działania wysokiej dawki kofeiny wydaje się być umiar w piciu kawy.
Małą czarną, proszę…
Miłośnicy czarnego napoju odwołują się do tradycyjnego, „wschodniego” sposobu picia kawy. Według nich czarna kawa, bez dodatku cukru i mleka, ma niepowtarzalny smak i aromat. Klasyczna mała czarna jest uważana za lepsze źródło antyoksydantów niż jej biała koleżanka. Zawarta w niej kofeina lepiej wchłania się z przewodu pokarmowego, stąd obserwowane jest efektywniejsze działanie pobudzające. Brak bogatego źródła węglowodanów i tłuszczów, jakimi są cukier oraz mleko czy śmietanka, czyni z niej niskokaloryczny napój- jego filiżanka to zaledwie 4 kcal! Ze względu na brak mleka, czarna kawa uważana jest za łagodniejszą dla przewodu pokarmowego i stosunkowo lekkostrawną. Jednak w porównaniu do kawy z mlekiem zawiera więcej substancji drażniących i jest bardziej kwaśna. Może to skutkować nasileniem wydzielania soku żołądkowego i podrażnieniem błony śluzowej żołądka. Zatem mała czarna nie jest polecana osobom cierpiącym na chorobę wrzodową czy nadkwaśność soku żołądkowego. Ponadto wypłukuje z organizmu minerały, szczególnie magnez i wapń. Spożywanie dużej ilości kawy może więc, w następstwie niedoboru wapnia, zwiększyć ryzyko osteoporozy u kobiet. Niedobór magnezu z kolei, połączony z objawami „zdenerwowania kofeinowego”, ma niekorzystny wpływ na kondycję psychiczną oraz stan serca.…a dla mnie z mlekiem.
Zwolennicy białej kawy wskazują na jej łagodniejszy smak w porównaniu do czarnego napoju. Jednak dodatek mleka lub śmietanki nie tylko tworzy niezapomnianą kompozycję smaku, ale również jest źródłem wysokiej kaloryczności takiego deseru. Wynika to z zawartości tłuszczu, szczególnie wysokiej w przypadku bitej śmietany. Dodatkowym źródłem kalorii jest cukier-1 łyżeczka to około 30 kcal. Kaloryczność filiżanki kawy z mlekiem (w zależności od zawartości w nim tłuszczu) waha się od 40 do 70 kcal. Natomiast kawa z cukrem i bitą śmietaną, będąca ucztą dla zmysłów, przysparza organizmowi nawet 160 kcal! Ciągle badany jest wpływ mleka na antyoksydanty kawy oraz badane są interakcje pomiędzy białkami mleka a kofeiną. Uważa się, że ze względu na powstawanie w przewodzie pokarmowym kompleksów białek i kofeiny, hamowane jest jej wchłanianie, a zatem działanie jest słabsze. Dodatek mleka do kawy, z uwagi na obecność laktozy, może stać się przyczyną uczucia ciężkości. Jednak alkalizujące właściwości mleka neutralizują niskie pH małej czarnej. Dzięki temu działanie drażniące na śluzówkę żołądka zostaje zminimalizowane. Mleko jest również źródłem wapnia, co sprawia, że jego obecność w kawie wydaje się uzupełniać choć częściowo minerały wypłukiwane z organizmu.Trudno wyłonić lidera w rywalizacji pomiędzy małą czarną a białą kawą. Kawosze lojalnie stoją murem za swoim wariantem kawy. Brak jednoznacznych wyników badań także nie ułatwia podjęcia decyzji. Aby uchronić się przed ewentualnymi szkodami ze strony kawy, należy postawić na umiar. Pijąc filiżankę czy dwie dziennie można liczyć na zachowanie zdrowotnego działania kawy. Niezależnie od tego, czy zawiera mleko czy nie.
