Cała prawda o różyczce

Zdjęcie: Pan American Health Organization-PAHO / World Health Organization-WHO

Różyczka kojarzona jest przede wszystkim z chorobą wieku dziecięcego o łagodnym przebiegu i bez powikłań. Małe dzieci najczęściej "przynoszą" chorobę ze żłobka, bądź przedszkola i przechodzą ją łagodnie, a często nawet bezobjawowo. Niestety u dzieci starszych oraz dorosłych choroba może mieć cięższy przebieg i skutkować wystąpieniem powikłań. W dużej grupie ryzyka znajdują się przede wszystkim kobiety ciężarne, a zwłaszcza będące w pierwszym trymestrze ciąży, ze względu na potencjalne ryzyko zakażenia rozwijającego się płodu wirusem różyczki.

O różyczce słów kilka

Różyczka jest chorobą zakaźną, wywoływaną przez wirus z rodziny Togaviridae. Na różyczkę najczęściej zapadają dzieci w wieku przedszkolnym – wtedy zwykle przebieg choroby jest łagodny, bądź nawet bezobjawowy. U dorosłych, którzy nie byli zaszczepieni, istnieje ryzyko zachorowania na różyczkę, jednak wtedy zarówno przebieg choroby, jak i ewentualne powikłania mogą być cięższe, niż u małych dzieci.

Najczęstsze drogi zakażenia

Do zakażenia wirusem różyczki dochodzi drogą kropelkową, poprzez bezpośredni kontakt z wydzielinami chorego (śliną, wydzieliną z nosa), bądź pośrednio – przez kontakt z przedmiotami zanieczyszczonymi wydzieliną z nosa lub gardła osoby chorującej na różyczkę.

Po przedostaniu się wirusa do organizmu, następuje jego wylęganie. Zwykle upływają około 2 – 3 tygodnie, aż pojawią się pierwsze objawy choroby. Niezwykle ważne jest, że osoba chorująca na różyczkę, może zarażać osoby zdrowe na tydzień przed i kilka dni po wystąpieniu charakterystycznej wysypki na skórze. Po przebyciu różyczki, nabywa się trwałą odporność. Oznacza to, że zwykle na różyczkę choruje się nie częściej, niż raz w życiu.

Nie zawsze charakterystyczne objawy

U małych dzieci różyczka często przebiega bardzo łagodnie, czasem nawet bezobjawowo. Dlatego też w przypadku maluchów, nierzadko trudno jest zauważyć początek choroby.

U dzieci starszych i osób dorosłych, obserwuje się mało charakterystyczne objawy, w postaci bólu głowy, gardła, bólu kończyn, uczucia rozbicia, podwyższonej temperatury ciała, nudności, czy braku apetytu.

Najbardziej charakterystycznym dla różyczki objawem jest występowanie bladoróżowej wysypki. W pierwszej kolejności plamki pojawiają się w okolicach twarzy, szyi i za uszami, a następnie rozprzestrzeniają się na pozostałe obszary ciała. Czasem plamki zlewają się w jedną całość, dając wrażenie zaczerwienienia większej powierzchni skóry. Zdarza się, że wysypce towarzyszy również nieprzyjemny świąd oraz powiększenie węzłów chłonnych i ból przy ich dotykaniu. Wysypka najczęściej ustępuje po 2 – 3 dniach od jej pojawienia się.

Niezwykle istotne jest, aby nie drapać zaczerwienionej skóry, gdyż istnieje ryzyko, że zadrapania pozostawią trwałe ślady choroby na resztę życia w postaci mało estetycznych blizn.

Proste sposoby na przetrwanie różyczki

W trakcie trwania choroby, jeśli objawy nie są bardzo nasilone, stosuje się jedynie leczenie objawowe, polegające na podawaniu łagodnych środków przeciwgorączowych i przeciwbólowych, łagodzących przykre dolegliwości. Zaleca się również, aby chory pozostał na kilka dni w łóżku i wypoczywał, unikając dużego wysiłku.

Różyczka u dzieci, różyczka u dorosłych

Mimo, że różyczka należy do chorób zakaźnych raczej o łagodnym przebiegu, warto pamiętać, że u maluchów może przebiegać nawet bezobjawowo, natomiast u większych dzieci i zwłaszcza u osób dorosłych, może przebiegać ciężej, dając wyraźne objawy chorobowe o dużym nasileniu. Zdarza się, że zachorowanie na różyczkę w dorosłym wieku prowadzi do powikłań.

Uwaga na powikłania

Powikłania po różyczce występują niezwykle rzadko i zdarzają się prawie wyłącznie u młodzieży oraz osób dorosłych. Są to najczęściej dolegliwości takie jak: przemijające zapalenie stawów, różyczkowe zapalenie mózgu, małopłytkowość i towarzyszące jej krwawienia z nosa, czy jamy ustnej.

Niebezpieczna różyczka w ciąży

Wprawdzie u dzieci i osób dorosłych różyczka nie jest chorobą wysokiego ryzyka powikłań, tak u kobiet w ciąży zachorowanie na różyczkę może skutkować naprawdę poważnymi konsekwencjami u rozwijającego się dziecka.

Przeniesienie choroby na płód poprzez zakażenie wewnątrzmaciczne, może prowadzić do poronienia, obumarcia dziecka, czy powstania nieodwracalnych wad rozwojowych płodu.

Niezwykle niebezpiecznym dla zdrowia dziecka okresem, jest zakażenie wirusem różyczki w pierwszym trymestrze ciąży, kiedy kształtują się narządy malucha. Wtedy ryzyko wystąpienia zmian rozwojowych, tzw. encefalopatii różyczkowych jest największe. Należą do nich: poważne choroby oczu (jaskra, zaćma, małoocze), małogłowie i towarzyszące mu wady mózgu; wady serca, deformacje układu kostnego.

U noworodków, których mama w okresie ciąży chorowała na różyczkę obserwuje się ponadto takie objawy, jak: zapalenie opon mózgowo – rdzeniowych, zapalenie mięśnia sercowego, zapalenie płuc, zapalenie nerek, wątroby i mięśni, niedorozwój grasicy, cukrzyca oraz małopłytkowość.

Schorzenia te mogą bezpośrednio zagrażać zdrowiu i życiu dziecka, dlatego niezwykle ważna jest zarówno profilaktyka, polegająca na zaszczepieniu kobiety, jeszcze przed planowaną ciążą. Istotne jest również szybkie podjęcie działań, jeśli tylko istnieje podejrzenie kontaktu kobiety ciężarnej, z osobą chorą na różyczkę. W takiej sytuacji podaje się przyszłej mamie gamma – globulinę, swoiste przeciwciała, które nie dopuszczają do rozwoju choroby w organizmie kobiety ciężarnej. Należy pamiętać, że skuteczność gamma - globuliny jest duża, jedynie w pierwszych pięciu dniach od momentu ryzykownego kontaktu z osobą chorą na różyczkę.

Szczepienie – skuteczny sposób zapobiegania różyczce

Zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych, obowiązkowi szczepień ochronnych przeciwko różyczce są objęte dzieci w wieku 13 – 14 miesięcy oraz ponownie w wieku 13 lat, które nie przechodziły we wczesnym dzieciństwie różyczki. Zalecane jest również szczepienie wszystkich przyszłych mam, które nie przechodziły różyczki i nie były wcześniej zaszczepione. Po zaszczepieniu, wymagane jest bezwzględne stosowanie antykoncepcji przez okres 3 miesięcy.

Szczepienie polega na tzw. uodparnianiu czynnym, czyli podawaniu żywych, osłabionych wirusów różyczki, które nie wywołują u osoby zaszczepionej objawów chorobowych, jedynie pozwalają uzyskać czynną odporność.

Różyczka jest stosunkowo niegroźną chorobą zakaźną, której przebycie gwarantuje nabycie trwałej odporności. Jednak niezwykle ważne jest, aby zwłaszcza kobiety planujące macierzyństwo, zadbały o profilaktykę – w trosce o swoje zdrowie i swojego maleństwa.